“Başarılı olmak” kavramı, tarih boyunca her zaman insanoğlunun hayatında yer edinmiştir. İnsanlar uğraştıkları şeylerde, yaptıkları işlerde başarılı olmak arzusunda olmuşlardır.

Başarı kavramı tarihsel süreçteki bu önemini günümüzde daha da çok artırmıştır. Çünkü artık gelişen teknolojilerle ve çoğalan dünya nüfusuyla birlikte bazı alanlarda başarılı olmak çok daha zor hale gelmiştir. Fakat unutulmamalıdır ki, başarı her ne kadar zor elde edilebilir hale gelmişse de ona ulaşmak çoğu zaman imkânsız değildir. Sadece başarılı olmak için yapılması gerekenler yapılmalıdır. Başarı ardından gelecektir.

Başarılı olmak için tek bir yöntem yoktur, birden fazla yöntemler vardır. Örneğin çalışmak başarılı olmak için önemli bir yöntemdir fakat tek başına yeterli değildir. Ya da sabretmek kavramı. Önemlidir fakat tek başına yeterli değildir.

Başarılı olmak için önemli olan kavramlardan bir tanesi de “odaklanma” kavramıdır. Bu yazıda ele aldığımız odaklanma kavramının başarıyı nasıl etkilediğine ve nasıl odaklanabilirim sorusuna birlikte bakalım.

Odaklanmak Nedir?

Sözlükte odaklanmak; “Belli bir noktada, yerde veya olguda toplanmak”, demektir. Ya da fizikte kullanılan bir tabirle “bir mercek ya da bir ayna ile ışığı bir noktada toplama işlemi” odaklanmak olarak ifade edilir.

Bu tanımlardan da anlaşılacağı üzere odaklanmak, tüm etkenleri bir noktada toplamak demektir. Buna başarı noktasında bakacak olursak; “tüm dikkatimizi, enerjimizi ve düşüncelerimizi yaptığımız işte toplamak” diyebiliriz.

Nasıl Odaklanabilirim?

Bu sorunun net bir cevabı yoktur aslında ve bu cevabı sizden başka kimse veremez. Çünkü her insan bir diğerinden farklıdır ve her insanın içinde bulunduğu şartlar farklı olabilir. Bu sebeple de nasıl odaklanabilirim sorusunun cevabı özneldir. Fakat işinize yarayacak bazı ipuçları verebiliriz;

1- Tüm dikkatinizi yaptığınız işe verin ve başka şeylerle uğraşmayın:

Odaklanmanın temel dayanak noktası tüm dikkati yapılan işe vermektir. Aynı anda birden fazla şeyle uğraşmak bir noktaya odaklanmanıza engel olarak, iki işi de yarım yapmanıza ya da ikisini de yapamamanıza sebep olabilir. Bunu sınavlara hazırlanan bir öğrenci örneği üzerinden açıklayabiliriz.

Örneğin, ders çalışmakta olan bir öğrenci aynı zamanda telefonundan arkadaşlarıyla mesajlaşıyorsa kendini derse odaklayamaz. Dikkatinin bir kısmı çalıştığı derste olurken bir kısmı da gönderdiği veya gelecek olan mesajda olacaktır. Böyle olunca da ders çalışma eylemi verimsiz olacaktır. Bu da zaman kaybına neden olduğu gibi başarısızlığa da neden olur.

Tüm dikkatini yaptığı işe vermemenin bazen kötü hatta ölümcül sonuçlar doğurduğunu bile görebiliriz. Örneğin; özellikle sanayi ve fabrika gibi yerlerde başka şeylerle uğraşırken ellerini, kollarını hatta kendilerini makineye kaptıran insanların haberlerini duymaktayız. Elbette bu tür durumları açıklamak için sadece odaklanma eksikliği olması temel sebep olmasa bile bunun rolünün çok büyük olduğu unutulmamalıdır.

2- Çevresel gürültülerden uzaklaşın:

Çevresel gürültüler de odaklanmanın önündeki büyük engellerden bir tanesidir. Çünkü duyulan her ses zihnimizde yankı bulacaktır ve dikkatimizi o yönde çekecektir, en azından zihnimizin dağılmasına neden olacaktır.

Bu durumun en güzel örneğini “Köyden İndim Şehire” adlı Türk sinema filminde görebiliriz. O sahneyi hatırlarsınız; altınlar sayılmaktadır. Bu sırada kardeşlerden bir tanesi o gün yedikleri yemekten söz açar. Diğerleri de buna dâhil olur ve sayılan altınları sayısı unutulur ve baştan başlanır sayılmaya. Devamında da bu kez bir kardeş şarkı söylemeye başlar ve diğerleri de ona eşlik eder. Yine tüm dikkatler dağılır ve sayılan altınların sayısı unutulur ve yeniden başlanır.

Çevresel gürültülerin odaklanma konusunda ne kadar etkili olduğunu evinizde demeniz de mümkündür. Örneğin bir yandan televizyon çalışsın, bir yandan camı açın ve dışarının gürültüsü içeri girsin, bir yandan radyo açın, bir yandan telefonunuzdan müzik ya da video açın ve tüm bu gürültülerin arasında oturup yarım saat kitap okumayı, ders çalışmayı ya da odaklanma gerektirecek başka bir şeyle uğraşmayı deneyin. Bakalım okuduklarınızın ne kadarı aklınızda kalacak ya da yaptığınız işlerden ne kadar verim alabileceksiniz.

Son örneği de ülkemizde uygulanan bir sistemden verelim. Mesela genel sınavların yapıldığı günlerde(genellikle Cumartesi-Pazar) gürültü çıkarmak yasaktır. Sınav yapılan okul binalarının etrafında yüksek sesle müzik olması (düğün, eğlence gibi) ya da araçların korna çalması yasaktır. Çünkü bu tür gürültüler öğrencilerin odaklanmalarına engel teşkil edebilirler.

3- Gözünüz skor tablosunda olmasın:

Skor tablosu genel olarak ne kadar başarı elde ettiğimizi gösterir. Kat ettiğimiz yolu göstermesi açısından ve gideceğimiz yolu görmemiz açısından önemlidir. Fakat gözümüzün sürekli skor tablosunda olması, yaptığımız işe odaklanmamızı önemli ölçüde engeller.

Bunu spor müsabakalarında sıklıkla görürüz. Özellikle de çok sayılı skorların olabileceği Basketbol ve Hentbol gibi sporlarda vardır. Bu sporları yapan bir sporcunun gözü sürekli skor tablosunda olursa oynadığı oyuna konsantre olamaz. Skor tablosuna arada kısaca bir göz atıp durum değerlendirmesi yapmalıdır fakat asıl iş olarak oynadığı oyuna konsantre olmalıdır.

Oyun demişken bir örnek de oynadığımız sanal oyunlardan verebiliriz. Özellikle yarış oyunları gibi hız ve dikkat gerektiren oyunlarda başarılı olmak için oyuna odaklanmak gerekir. Sürekli skor tablosuna bakmak dikkatimizi dağıtır.

Bu konuda son olarak bir örneği de öğrencilik üzerinde vermek gerekir. Özellikle önemli bir sınava hazırlanırken bu koşula dikkat etmek gerekir. Başarı çabuk gelsin istediğimiz için hemen sonuç almak isteriz. Fakat unutulmamalıdır ki iyi bir sonuç almak istiyorsak önce işimize odaklanıp, onu iyi yapmamız gerekir.

Örneğin üniversite sınavlarına ya da KPSS’ye hazırlanan bir öğrenci ders çalışmaya başlar. Aradan uzun bir zaman geçmeden ve pek çok konu eksiği varken bir deneme sınavına girer. Tabi ki eksikleri fazla olduğu için sonuç tablosu pek iç açıcı değildir. Bu noktada o öğrencinin motivasyonu azalabilir. Bu sebeple böyle durumlarda yapmak gereken ders çalışmaktır ve soru çözmektir.

İlk aylarda deneme sınavına girerek hangi noktada olunduğunu görmek adına faydalıdır fakat bunu ilk zamanlarda sık sık tekrarlamak iyi olmayabilir. Bu durum gözün tablo da olması demektir. Unutulmamalıdır ki, ne kadar çok ders çalışılırsa skor tablosundaki başarı da o oranda artacaktır. Gözünüz tabloda değil, işinizde, dersinizde olsun.

4- Kendinize uygun ortam hazırlayın:

Bu madde yukarıdaki ikinci maddeyle benzer bir nitelik taşımaktadır. Daha kolay ve rahat bir odaklanma için yaptığınız işe uygun bir ortam hazırlayın.

Örneğin kitap okumak için sessiz bir ortam tercih etmelisiniz. Ya da ders çalışıyorsanız bir masaya, sandalyeye ve rahat edebileceğiniz sessiz bir odaya ihtiyacınız olabilir. Hatta giydiğiniz kıyafet, odanın ışıklandırması gibi etkenler bile sizin odaklanmanız üzerinde etkili olacaktır.

Yaptığınız iş için birden fazla el aleti gerekiyorsa onları kolayca ulaşabileceğiniz yerlerde bulundurmak da işinize odaklanmakta büyük kolaylık sağlayacaktır. Buna araç tamircilerini ya da doktorları örnek verebiliriz. Örneğin ameliyata giren doktor ve ekibinin ellerinin altında bütün ameliyat malzemeleri hazır olduktan sonra operasyona başlarlar. Bu sayede odaklanmaları ve çalışmaları daha kolay olur.

5- Zihninizde başka bir şey olmasın.

Yapmanız gereken ne kadar çok iş varsa, zihniniz her biri için yer ayıracaktır. Bu sebeple yapmanız gereken basit ve rutin işleri listeleyin ve sırasıyla yapın. Daha sonra asıl yapmak istediğiniz şeye odaklanın.

Örneğin gün içinde yetiştirmeniz gereken iki tane işiniz var. Bunların önem sırasını ve zaman sırasını belirleyin ve ona göre yapın. Mesela akşama kadar yetiştirmek zorunda olduğunuz bir şey var ve aynı zamanda bir yere gidip bir şey almanız gerekiyor. Böyle bir durumda yapılması en makul olan seçenek önce o gidilecek yere gidip oradaki işi hallettikten sonra diğer işe başlamak olacaktır. Çünkü eğer oraya gitmezseniz aklınız orada kalacaktır ve asıl yapmanız gereken işe odaklanmakta güçlük çekeceksinizdir.

6- Liste Yapın

Liste yapmak da odaklanmakta size yardımcı olur. Çünkü liste ya da günlük program yapmak neyi ne kadar yapmanız gerektiğini size söyler. Bu sayede yapmanız gereken şeyleri bir tablo halinde görürüsünüz, neyi ne zaman, ne kadar yapacağınızı bilirsiniz. Bu da daha kolay odaklanmanızı sağlar.

7- Hayatınızı Gözden Geçirin

Bu madde yukarıdaki tüm maddelerle yakından ilgilidir. Yukarıda yer alan maddelerdekilerden hangilerini yaptığınızı ya da sizin odaklanmanızda nelerin engel olduğunu tespit etmek için hayatınızı, günlük yaşamanızı gözden geçirin. Nerelerde eksiklerinizin olduğunu tespit ederek ona göre bir harita belirleyin. Bu sayede odaklanmanıza engel olan şeyleri görmüş olursunuz ve neler yapabileceğini tespit etmiş olursunuz.

Sonuç olarak bir kez daha hatırlatmak gerekir ki; başarılı olmak için tek bir yöntem yoktur. O yüzden odaklanma kavramı başarı için oldukça önemlidir fakat tek başına yeterli değildir.